các khái niệm trong thống kê QC như SD, Mean, CV- Nguyễn Công Trình

Chắc hẳn các bạn cũng đã rất quen thuộc với các khái niệm trong thống kê QC như SD, Mean, CV. Bài này Kiến Thức Xét Nghiệm sẽ làm rõ hơn ý nghĩa của các khái niệm đã nêu. Trong bài sau tôi sẽ giúp các bạn làm thế nào để tính Mean, SD, CV cũng như các khái niệm liên quan tới độ lệch chụm (precision) và độ chính xác ( Acuracy)

===========

Các giai đoạn hoàn thiện một XN gồm

Giai đoạn trước xét nghiệm (preanalytical phase)

+ Bao gồm những công tác chuẩn bị cho việc làm XN: chuẩn bị BN, lấy mẫu, thuốc thử, chuẩn hóa thiết bị XN.

+ Các khoa LS chịu trách nhiệm chính trong việc lấy bệnh phẩm do các điều dưỡng thực hiện trừ kỹ thuật đặc biệt chẳng hạn như khí máu.

+ Cần bảo đảm lấy và bảo quản bệnh phẩm đúng quy cách. Nếu sai sót → sai trong kết quả XN.

Giai đoạn xét nghiệm (analytical phase)

- Gồm tất cả những bước tiến hành XN, từ khi đo thể tích mẫu bệnh phẩm, thêm các thuốc thử vào bệnh phẩm, tao phản ứng hóa học tới khi tính KQ XN.

- KQ XN chỉ được tin cậy và được sử dụng làm cơ sở cho việc chẩn đoán khi nó đã được kiểm tra chất lượng. Phải tiêu chuẩn hóa các dụng cụ và máy móc. Duy trì nội kiểm tra chất lượng hàng ngày và tham gia vào chương trình ngoại kiểm tra chất lượng.

- Phải ghi KQ đúng trị số, đúng BN, đúng đơn vị và gửi trả kết quả kịp thời

Sử dụng kết quả xét nghiệm: sau XN (post analytical phase)

- Là giai đoạn sử dụng KQ XN của thầy thuốc để biện luận LS phục vụ cho chẩn đoán, đánh giá chức năng các cơ quan, điều trị và tiên lượng bệnh.

- Cần chú ý tới những điều kiện của BN như giới tính, tuổi, chế độ ăn, điều kiện sinh học của bệnh nhân… có thể ảnh hưởng tới KQ XN.

Các giai đoạn trên đều có những nguyên nhân dẫn đến các sai số cho KQ XN, nhất là giai đoạn XN.

==========

Có thể chia thành hai nhóm ảnh hưởng của thuốc

- Nhóm ảnh hưởng đến sinh lý của BN:

Thuốc lợi niệu thiazid ảnh hưởng đến kết quả XN lipid huyết thanh

Thuốc tránh thai uống làm thay đổi nồng độ của protein gắn với hormone, làm giảm nồng độ của hormone hoặc thuốc gắn với protein. Thuốc chống lao làm tăng acid uric huyết thanh

- Nhóm làm nhiễu phương pháp xét nghiệm:

Paracetamol làm nhiễu một số xét nghiệm; Salicylat ảnh hưởng đến màng điện cực chọn lọc ion.

Tác dụng “nhiễu” đến phương pháp xét nghiệm có thể được coi như ảnh hưởng đến kết quả giai đoạn trước XN.

Tất cả những yếu tố trên được xếp vào hai yếu tố là biến thiên kỹ thuật và biến thiên sinh học và phải được đánh giá đúng khi nhận định kết quả XN.

- Biến thiên kỹ thuật là những biến thiên trước khi tiến hành xét nghiệm (do lấy, bảo quản và vận chuyển mẫu thử) và những biến thiên trong quá trình tiến hành xét nghiệm. Các thay đổi này ứng với độ lặp lại của xét nghiệm biểu thị dưới dạng hệ số biến thiên. Đối với nhiều xét nghiệm hệ số biến thiên kỹ thuật chấp nhận được là dưới 5%, đối với xét nghiệm khác như men là dưới 10 %

- Biến thiên sinh học là biến thiên cá thể và biến thiên quần thể.

===========

Ý nghĩa của Mean

Giá trị mean của vật liệu QC cung cấp cho chúng ta khoảng giữa trong phân bố xu hướng QC. Đó là giá trị mong đợi nếu hiệu quả của phương pháp đo ổn định. Bất kỳ những thay đổi nào về độ chính xác sẽ như là sai số hệ thống liên quan tới trượt và nhiễu, nó sẽ phản ánh trong sự thay đổi giá trị mean của control.

-----------------------------------------------------------
Luôn giữ suy nghĩ rằng giá trị mean liên quan tới độ chính xác và sai số hệ thống. SD (độ lệch chuẩn) liên quan tới độ chụm và sai số hệ thống
-----------------------------------------------------------

Ý Nghĩa của độ lệch chuẩn (SD)

Độ lệch chuẩn liên quan tới sự dàn ra hoặc phân bố của kết quả kiểm tra chất lượng so với giá trị mean mong đợi. Với SD lớn hơn, khoảng phân bố rộng hơn và sai số ngẫu nhiên sẽ diễn ra nhiều hơn độ chụm không tốt của phương pháp đó. Và ngươc lại.

Hình : Phân bố Gaussion (File ảnh đính kèm )
Ý Nghĩa của CV (độ biến thiên)
Độ lệch chuẩn của phương pháp thường thay đổi theo nồng độ. Nếu nồng đọ càng lớn thì độ lệch chuẩn càng cao. Do vậy thường thường phải xác định khoảng độ lệch chuẩn theo mức nồng độ. Bởi vậy CV sẽ phản ánh tỷ lệ độ lệch chuẩn với nồng độ. Cung cấp ước lượng tốt hơn của hiệu quả phương pháp khi nồng độ ngoài dải.

Ngoài ra ,Các bạn có thể tìm các bài viết xét nghiệm tại blog sau đây : http://tailieuhoctap123blog.wordpress.com

Máy tính QC trực tuyến Westgard

Đây là một công cụ đào tạo và giáo dục để kiểm soát chất lượng trong các phòng thí nghiệm chăm sóc sức khỏe. Nó được thiết kế để giúp người dùng tính toán dữ liệu kiểm soát chất lượng cơ bản, chẳng hạn như trung bình, độ lệch chuẩn, trung bình tích lũy, độ lệch chuẩn tích lũy, v.v.
Ngoài các tính toán kiểm soát chất lượng cơ bản này, người dùng cũng có thể tạo các biểu đồ kiểm soát với các giới hạn kiểm soát được xác định khác nhau, cũng như biểu đồ. Cụ thể, người dùng sẽ có thể tạo Biểu đồ kiểm soát Levey-Jennings phù hợp nhất cho các phòng thí nghiệm chăm sóc sức khỏe. Các biểu đồ kiểm soát này sẽ "trống" - với các dòng điều khiển được vẽ nhưng không có dữ liệu được vẽ.
>> http://tools.westgard.com/qccalculator.html

Bài viết được tổng hợp từ các nguồn :
1.http://www.kienthucxetnghiem.com
2.https://xetnghiemdakhoa.com/
3.http://kythuatysinhblog.wordpress.com